Những dấu ấn của mùa phim hè sau 40 năm

Lịch sử điện ảnh chứng kiến khái niệm “mùa phim hè” và “bom tấn” ra đời kể từ năm 1975, sau khi “Jaws” của Steven Spielberg làm mưa làm gió tại các phòng vé.

Đạo diễn Steven Spielberg và những chú cá mập trắng trong Jaws khơi nguồn cơn sốt phim bom tấn mùa hè vào năm 1975. Nhờ được phát hành rộng rãi, phim thu 7 triệu USD tuần ra mắt, một kỷ lục thời bấy giờ, rồi dẫn đầu phòng vé suốt 14 tuần lễ. Đây cũng là bộ phim đầu tiên cán mốc doanh thu 100 triệu USD tại Bắc Mỹ và giữ kỷ lục suốt hai năm trời.

Mùa hè năm 1977, Star Wars khởi chiếu và tạo nên cơn sốt văn hóa suốt từ đó tới nay. Phim dẫn đầu phòng vé vài tuần lễ, sau đó rớt hạng. Nhưng ở tuần thứ 9 và 15 được trình chiếu, Chiến tranh giữa các vì sao bất ngờ trở lại ngôi đầu. Sau khoảng năm tháng ngoài rạp, phim thu gần 461 triệu USD tại riêng Bắc Mỹ, vượt xa kỷ lục 260 triệu USD trước đó của Jaws.

Một tác phẩm bị giới phê bình chê bai thậm tệ chưa chắc đã gặp thất bại. Đó là trường hợp của bộ phim ăn khách nhất mùa hè 1979: The Amityville Horror với 86,43 triệu USD. Trên thực tế, trong năm đó, thành tích phòng vé của tác phẩm kinh dị chỉ thua kém duy nhất Kramer vs. Kramer.

Phim phần tiếp theo (sequel) là một nhân tố không thể thiếu tại phòng vé trong các mùa hè. Ba năm sau thành công của Star Wars, tập phim The Empire Strikes Back ra mắt, đứng đầu phòng vé trong sáu tuần đầu tiên trình chiếu, thu tổng cộng 290 triệu USD và là tác phẩm ăn khách nhất trong mùa hè và cả năm 1980.

Steven Spielberg có lần thứ hai giành ngôi vương phòng vé mùa hè khi tạo ra nhân vật Indiana Jones biểu tượng trong Raiders of the Lost Ark năm 1981. Đây là một trong những bộ phim thành công nhất lịch sử điện ảnh, khi chỉ tiêu tốn 18 triệu USD nhưng sau đó thu đến gần 390 triệu USD. Chiếc rương thánh tích ra mắt trong tháng 6 và dẫn đầu phòng vé suốt 17 tuần lễ, tức sang đến tận mùa thu.

Chỉ một năm sau Raiders of the Lost Ark, vị đạo diễn kỳ tài thêm một lần nữa chinh phục khán giả mùa hè với bộ phim cảm động E.T. the Extra-Terrestrial. Không chỉ thành công tại Bắc Mỹ, E.T. gây nên cơn sốt trên khắp toàn cầu. 435 triệu USD tại quê nhà và 357 triệu USD từ  các thị trường ngoại địa giúp bộ phim vượt qua Star Wars trở thành tác phẩm điện ảnh ăn khách nhất mọi thời đại khi đó.

Mùa hè năm 1986 chứng kiến Tom Cruise trở thành ngôi sao hạng A khi bộ phim hành động Top Gun của anh đứng đầu phòng vé trong tuần ra mắt và nằm trong top ten phim ăn khách suốt ba tháng trời. Đây cũng là bộ phim ăn khách nhất Bắc Mỹ năm 1986 với 179,8 triệu USD, nhỉnh hơn Crocodile Dundee chỉ chưa đầy 2 triệu USD.

Batman của Tim Burton đánh dấu lần đầu tiên một tác phẩm dòng siêu anh hùng dẫn đầu phòng vé mùa hè. Đây cũng là bộ phim ăn khách nhất Bắc Mỹ năm 1989 với 251,1 triệu USD, đứng trên cả bom tấn Indiana Jones and the Last Crusade của Steven Spielberg.

Thập niên cuối cùng của thế kỷ XX mở màn bằng một bất ngờ, khi bộ phim lãng mạn pha trộn yếu tố tâm linh Ghostbiến thành cơn sốt trên toàn cầu. Phim thu 217 triệu USD tại Bắc Mỹ và tổng cộng 505,7 triệu USD trên toàn thế giới, chủ yếu nhờ hiệu ứng truyền miệng. Ghost thậm chí phải sang đến tuần thứ hai trình chiếu mới có thể chiếm ngôi đầu phòng vé.

Nhưng dòng phim hành động trở lại chỉ một năm sau đó với Terminator 2: Judgment Day của James Cameron. Tưởng như Robin Hood: Prince of Thieves không thể bị cản phá, nhưng phần hai của Kẻ hủy diệt bắt đầu càn quét phòng vé từ Ngày Độc lập 4/7, bất chấp bị dán nhãn R. Bộ phim giúp Arnold Schwarzenegger trở thành tượng đài bất tử tại Hollywood và là tác phẩm ăn khách nhất Bắc Mỹ 1991 với 204,8 triệu USD.

Steven Spielberg tiếp tục chứng tỏ mình là ông hoàng phòng vé mùa hè với bom tấn Jurassic Park năm 1993. Với kỹ xảo tân tiến, ông đem tới cho khán giả thế giới khủng long kỳ vĩ và đây là bộ phim ăn khách nhất mọi thời đại cho tới trước khi Titanic (1997) xuất hiện. Sau này, khi được tái phát hành dưới định dạng 3D, Jurassic Park đã vượt mốc doanh thu 1 tỷ USD toàn cầu.

Forrest Gump là một trường hợp cực kỳ đặc biệt khi phim vừa ăn khách nhất mùa hè 1994 với 330 triệu USD, vừa giành giải Oscar tại hạng mục Phim truyện xuất sắc (dù đây là một chiến thắng gây tranh cãi). Năm đó, phim có năm tuần giành ngôi quán quân phòng vé, có thành tích cao hơn cả tác phẩm hoạt hình kinh điển The Lion King.

Trong hai mùa hè 1996-1997, tài tử Will Smith liên tiếp đem đến những bất ngờ. Đầu tiên, bom tấn Independence Day đánh bại Mission: Impossible của Tom Cruise, đồng thời trở thành bộ phim ăn khách nhất Bắc Mỹ năm 1996 với 306,1 triệu USD. Một năm sau, với 250 triệu USD, Men in Black vượt qua phần hai của Jurassic Park là The Lost World. Song, tác phẩm khoa học viễn tưởng không thể trở thành phim ăn khách nhất năm bởi sự xuất hiện của Titanicvào tháng 12.

Steven Spielberg định nghĩa lại mùa phim hè vào năm 1998 với Saving Private Ryan, tác phẩm mang đề tài Thế chiến thứ II hợp để tung ra trong mùa giải thưởng phim ảnh cuối năm hơn. Nước cờ mạo hiểm của ông và hãng DreamWorks giúp Giải cứu binh nhì Ryan thu 216 triệu USD, ăn khách nhất mùa hè và cả năm 1998 tại Bắc Mỹ. Phim là ứng cử viên sáng giá cho giải Oscar từ giữa năm, nhưng sau đó thất bại có phần oan uổng trước Shakespeare in Love.

16 năm sau Return of the Jedi, người hâm mộ như phát cuồng khi biết thương hiệu Star Wars trở lại với tập tiền truyện The Phantom Menance. Có người thậm chí còn xếp hàng trước nhiều tháng để mua vé và giúp bộ phim thu 65 triệu USD ngay trong tuần ra mắt. Với 431 triệu USD, đây là bộ phim ăn khách nhất Bắc Mỹ trong mùa hè 1999, bất chấp việc phải hứng chịu nhiều phản ứng trái chiều sau khi ra mắt.

Mùa hè đầu tiên của thiên niên kỷ mới chứng kiến Shrek của DreamWorks trở thành tác phẩm hoạt hình đầu tiên giành ngôi vương phòng vé mùa hè với 267,6 triệu USD. Tuy nhiên, bộ phim chỉ đứng thứ ba trong danh sách các phim ăn khách nhất năm, bởi sự xuất hiện của Harry Potter and the Sorcerer’s Stone và The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring vào cuối năm.

Chiến thắng ngọt ngào của Spider-Man trong mùa hè 2002 để lại một dấu ấn khó phai: đây là bom tấn đầu tiên đạt doanh thu trên 100 triệu USD trong tuần ra mắt (114 triệu USD). Điều đáng nói là phim phải đối đầu với Star Wars - Episode II: Attack of the Clones nhưng vẫn giành được thắng lợi vẻ vang. Kết thúc năm 2002, Spider-Man cũng là phim ăn khách nhất với doanh thu toàn cầu lên đến 821,7 triệu USD, đứng trên cả Lord of the Rings: The Two Towers.

Finding Nemo là bộ phim đầu tiên của xưởng hoạt hình Pixar giành ngôi quán quân phòng vé mùa hè. Đó là năm 2003, khi phim sít sao vượt qua bom tấn Pirates of othe Caribbean: The Curse of Black Pearl với 339,7 triệu USD. Có tổng doanh thu toàn cầu 936 triệu USD, Đi tìm Nemo phá vỡ nhiều kỷ lục trước đó của dòng phim hoạt hình. Tuy nhiên, bộ phim ăn khách nhất 2003 lại là bom tấn The Lord of the Rings: The Return of the King.

Phần hai của loạt Cướp biển vùng Caribê, Dead Man’s Chest, là bộ phim ăn khách nhất mùa hè 2006 với 423,3 triệu USD tại Bắc Mỹ và tổng cộng 1,066 tỷ USD trên toàn thế giới. Trong ngày khởi chiếu, phim lập tức thu 55,8 triệu USD nơi quê nhà, đứng đầu phòng vé trong ba tuần liên tiếp và dễ dàng trở thành tác phẩm điện ảnh ăn khách nhất năm.

Phòng vé mùa hè 2008 chứng kiến sự xuất hiện của Marvel Studios với Iron Man và Steven Spielberg với Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull. Song, The Dark Knight của Christopher Nolan mới là tác phẩm giành chiến thắng chung cuộc với 67,1 triệu USD ngày ra mắt, 158,4 triệu USD tuần khởi chiếu và tổng cộng 1 tỷ USD trên toàn thế giới.

Loạt Transformers ăn khách trên toàn cầu là vậy, nhưng tại quê nhà Bắc Mỹ, chỉ có duy nhất phần hai là Revenge of the Fallen có được chiến thắng trong một mùa hè. Đó là năm 2009, khi bom tấn thu 402,1 triệu USD tại quê nhà, vượt qua đối thủ Harry Potter and the Half-Blood Prince.

Phải tới tập cuối cùng, cậu bé phù thủy Harry Potter mới có được ngôi vương phòng vé mùa hè. Ra mắt trong tháng 7/2011, Harry Potter and the Deathly Hallows: Part 2 thu 381 triệu USD tại Bắc Mỹ, chiếm nhiều cảm tình của giới phê bình và vượt qua Transformers: Dark Side of the Moon của Michael Bay. Phim lập nên kỷ lục về doanh thu tuần ra mắt với 169,2 triệu USD.

Kỷ lục phòng vé sinh ra là để bị phá vỡ. Ngay trong mùa hè 2012, con số 169,2 triệu USD của Harry Potter bị các siêu anh hùng The Avengers đập tan với 207 triệu USD. Sang đến tuần thứ hai trình chiếu, bom tấn vẫn thu trên 100 triệu USD, thành tích tới nay chưa tác phẩm nào lặp lại được. Với tổng doanh thu 1,51 tỷ USD, The Avengers cũng là bộ phim ăn khách nhất năm.

Sau The Avengers, thành công dành cho Marvel Studios tiếp tục được kéo dài trong hai năm gần đây. Lần lượt Iron Man 3 và Guardians of the Galaxy là phim ăn khách nhất trong các mùa hè 2013 và 2014. Trong đó, chiến thắng củaVệ binh dải ngân hà hồi năm ngoái tại Bắc Mỹ với 333,1 triệu USD là một kết quả gây nhiều ngạc nhiên cho giới quan sát.